પૈસો ને લક્ષ્મી એક નથી.

પૈસો કૃત્રિમ વસ્તુ છે.
છાપખાનામાં એક ઠપ કર્યો કે રૂપિયાની નોટ.
એક ઠપ કર્યો કે સો રૂપિયાની
એક ને સો રૂપિયા માટે સરખો પરિશ્રમ.
આવી છે, પૈસાની ઘટોત્કચની માયા !

અનાજ લક્ષ્મી છે.
એક શેર અનાજ ઉત્પન્ન કરવા
જેટલો પરિશ્રમ કરવો પડે
તેના કરતા બે શેર માટે બમણો કરવો પડે.

પૈસાની કીમત કાયમ ઓછીવત્તી થયા કરે.
આજે અમુક રકમમાંથી ચાર શેર અનાજ મળે,
તો કાલે બે શેર
અને પરમ દિવસે એક શેર પણ થઈ જાય !
એટલે તેને હું લફંગો – લબાડ કહું છું.
આજે એક બોલે અને કાલે બીજું !

લક્ષ્મીનું તો સ્થિર મૂલ્ય છે
પહેલાં જેટલા અનાજથી પેટ ભરાતું
આજે પણ તેટલા જ અનાજથી પેટ ભરાય છે.
લક્ષ્મીનું સ્વરૂપ પૈસા જેવું માયાવી નથી
કે ઘડીએ ઘડીએ તેના રંગ બદલાય.

લક્ષ્મી દેવતા છે, પૈસો દાનવ
પૈસાને આપણે લક્ષ્મી માની લીધી છે !
આનાથી મોટો ભ્રમ બીજો કયો હોય?

લક્ષ્મી તો હાથની આંગળીઓમાં વસે છે,
કરાગ્રે વસતે લક્ષ્મી !

- વિનોબા